Search This Blog

Friday, March 23, 2007

The Beatles as a club

De Beatles zijn natuurlijk de belangrijkste iconen van de popmuziek. Anders dan je zou denken wanneer je de beelden van gillende meisjes uit 1964 ziet, waren de ‘4 lads from Liverpool’ geen instant succes. Er zijn verschillende momenten waarop de meest invloedrijke band uit de geschiedenis zichzelf bijna opheft bij gebrek aan respons of speelmogelijkheden. “Groups with guitars are on the way out” zegt de directeur van EMI zelfs. Omdat hij na alle enthousiaste verhalen toch twijfelt, reist hij op 3 februari 1962 anoniem af naar Liverpool om een optreden bij te wonen. Alwaar een razende winterstorm gecombineerd met plensbuien en enorme wachtrijen voor de Cavern Club hem doen omdraaien: “you couldn’t get in and what with the rain outside, I was getting drenched. I thought ‘oh sod it’ and I walked away.”

Alle Engelse platenmaatschappijen haken af vanwege het onaangepaste geluid en de ‘fuck-all’ mentaliteit van de groep. De Beatles dragen tijdens de aanzet voor hun carriere nog uit wat je een ‘verlopen’ tijdgeest zou kunnen noemen: banaliteit en anarchie (bad closing). Begin jaren 60 zit men echter niet te wachten op rebellerende rockers. De markt voor muziek wordt gedomineerd door zoete vocalisten als Bobby Vee, Frankie Avalon en Bobby Darin. Luchtige niets-aan-de-hand muziek over liefde en dagelijkse dingetjes die typerend is voor een tijdgeest van onderlinge bekrachtiging (good closing). Zelfs Elvis Presley maakt in die jaren de ene brave ‘feel good’ film na de andere. De Beatles reizen in arren moede op en neer naar de achterbuurten van Hamburg voor legendarische optredens in vochtige bierkelders en verbijsteren Liverpool en omgeving bij hun terugkomst in 1962 met hun leren pakjes en ruige speelstijl.

Pas nadat de Beatles, onder invloed van hun manager Brian Epstein, zich collectief in hun ‘echte Beatle-outfit’ hijsen (stropdas en reversloze jasjes) en hun haar de revolutionaire coupe geven (lang, over het voorhoofd gekamd, maar geen rebelse kuif meer!), gaan alle sluizen open en staan ze precies voor die mengeling van held en rebel waar het publiek anno 1963 als een blok voor valt. Soms is succes een keuze.
De eerste liedjes van de Beatles zijn natuurlijk van hoge kwaliteit, maar ze zijn ook nog erg onschuldig: ‘She Loves You (Yeah Yeah Yeah)’, ‘Do You Want To Know A Secret’ of ‘I Want To Hold Your Hand’. Allemaal eenvoudige titels over de liefde, die de tijdgeest geen geweld aandoen. Een titel als Yesterday, met zijn nostalgische melancholie is zelfs te zien als een icoon van de gesloten tijdgeest, waarbinnen terugkijken en vasthouden aan zekerheden van vroeger belangrijke waarden zijn.

Buiten de liedjes en de styling zetten De Beatles nog een sterke troef in die ze extra relevant maakt binnen de tijdgeest. Voordat de Beatles ten tonele verschijnen zijn er niet veel bands die een hechte groep vormen. Groepen die hun eigen liedjes schrijven zijn al helemaal zeldzaam. De meeste acts van die tijd zijn bij elkaar gezochte modelfiguren die in een ingestudeerde choreografie over het podium bewegen, playbackend op teksten die een ander voor ze geschreven heeft. Veel van de artiesten uit die jaren komen nu over als barbiepoppen met een geluidschip. De Beatles laten bij iedere live opvoering zien dat ze ook echte mensen zijn. De biografie vertelt dat vooral de humor die de groep gebruikt en het ‘cute’ met het hoofd schudden onder het zingen van de ‘ooohs’ en ‘yeahs’ de hoofden van de meisjes op hol brengt. Hier staan vier bereikbare helden, die ook nog eens in interviews vertellen dat ze gewone jongens zijn die hun eigen geluk niet kunnen geloven. Ringo vertelt dat hij ooit nog eens een keten van kapperszaken wil beginnen en George dat het in het leven natuurlijk, eerder dan om roem, draait om ‘gezellig thuis rond het vuur zitten met je sloffen aan, televisie kijken’. De grapjes waarmee ze alle persconferenties larderen valt goed bij pers en publiek. Alle interviews draaien rondom algemeenheden, die helpen om een familiair beeld van toegankelijkheid op te roepen. Pretty and cute, dat zijn veel gebruikte woorden om de Beatles in hun beginjaren te beschrijven. Gewone jongens met een bijzondere gave en een olijke opslag, die hun eigen club zijn begonnen. Je had er zelf bijna bij kunnen horen. Ziedaar de ingrediënten voor massahysterie.

Ed Sullivan, die de Beatles met zijn televisieshow lanceert in Amerika (58% van alle televisies staat die avond op hem afgestemd, ongeveer 74 miljoen mensen), geeft ze direct het juiste zetje door ze aan te kondigen als ‘these youngsters from Liverpool’, waarna hij ze uitbundig prijst vanwege hun voorbeeldige gedrag.

De seksuele opwinding die de groep zeker oproept met hun energieke liedjes, gaat hand in hand met een veilige droom. Het blijft allemaal binnen de perken van de aanvaardbaarheid. De Washington Post schrijft zelfs dat ze: “.. seemed downright conservative.. asexual and homely”.
John Lennon verzet zich regelmatig tegen de in zijn ogen te brave PR, maar heeft zich in de beginjaren altijd geconformeerd aan de groepslijn. De Beatles doen hun uiterste best om het contact te bewaren tussen de groep en de ‘gewone man’. Ze doen werkelijk aan alles mee, tot aan ludieke verkleedpartijtjes als ‘the Beatles Christmas Show’ aan toe, waarin George Harrison in travestie een pantomime stukje opvoert. Niet slecht voor een rebelse Rock & Roller..

De Beatles vormen een wereld op zich, een clubgevoel van jongens onder elkaar, waarin jongens zich graag herkennen en meisjes zich aan warmen. Het breekt iets open: binnen de kortste keren wil iedereen bij de club horen. Zodat er in april 1964 niet minder dan 14 verschillende Beatles singles in de Amerikaanse Billboard Top 100 staan. Beatlemania breekt wereldwijd los. In Amsterdam vindt in datzelfde jaar de legendarische rondvaart plaats. “we passed at least 100.000 cheering people who lined the streets on each side of the water to wave, and sometimes almost touch, the Beatles as they passed,” schrijft Andy Gray in een editie van een Engels popblad. “Six police boats accompanied us on the water and they were kept busy, picking up dozens of boys who swam to the boat, some climbing on to shake the Beatles’ hands.”

Al snel heeft optreden eigenlijk nauwelijks zin: zodra de eerste noten gespeeld worden, wordt alles overstemd door een hysterisch gegil uit duizenden meisjesmonden, die allemaal graag een Beatlemeisje willen zijn. Na nog geen twee jaar van ongeëvenaard succes is het tijd voor een nieuwe stap, niet alleen voor de Beatles, ook voor de tijdgeest.

Eind 1964 begint de tijdgeest te kantelen in Londen. In de Beatles biografie wordt een interview met een anonieme ‘sixties convert’ aangehaald: “I can remember going down Carnaby Street in 1964 and feeling like my humdrum life was being reoutfitted. I’d never seen anything quite like it. There were so many different things you could wear –red corduroy trousers, green corduroy trousers, flowery shirts, polka dots everywhere. Before that all we had were gray and brown”.

Hoewel de term “Swinging London’ pas op 15 april 1966 in een artikel in Time wordt gelanceerd, groeit de behoefte aan ‘iets nieuws’ met de dag, ook binnen de wereld van de Beatles. Tijdens de opname van ‘I Feel Fine’ ontdekken ze bijvoorbeeld bij toeval de feedback als instrument. Het is het begin van een grote exploratietour. Biografen stellen dat de Beatles in hun eentje de grootste aanjager zijn voor de vernieuwingsbeweging die vanaf 1965 de wereld overspoelt. En inderdaad, hun beste werk moet nog komen. Maar daarover later meer, in een andere tijdgeest.

No comments: